همه چیز درباره بیماری های التهابی روده و درمان آن

بیماری‌های التهابی روده (IBD) به گروهی از بیماری‌های مزمن التهابی اطلاق می‌شود که روده بزرگ و کوچک را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این بیماری‌ها شامل کولیت اولسراتیو و بیماری کرون هستند که با ایجاد التهاب در بخش‌های مختلف دستگاه گوارش همراه می‌شوند. التهاب ناشی از IBD می‌تواند باعث ایجاد علائمی همچون درد شکمی، اسهال مزمن، کاهش وزن و خستگی شدید شود. این بیماری‌ها معمولاً به‌صورت دوره‌ای رخ می‌دهند و بین دوره‌های تشدید و فروکش قرار دارند. علت دقیق این بیماری‌ها هنوز مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی، محیطی و اختلالات سیستم ایمنی در آن دخیل هستند.

تفاوت بین کولیت اولسراتیو و بیماری کرون

کولیت اولسراتیو و بیماری کرون دو نوع از اختلالات التهابی روده هستند که اگرچه شباهت‌هایی دارند، اما تفاوت‌های مهمی نیز میان آن‌ها وجود دارد.
کولیت اولسراتیو تنها روده بزرگ (کولون) و راست‌روده (رکتوم) را درگیر می‌کند و التهاب آن محدود به لایه‌های سطحی دیواره داخلی روده است. این بیماری معمولاً به‌طور پیوسته از راست‌روده به سمت بالا گسترش می‌یابد و باعث علائمی مانند اسهال خونی، درد شکمی و خستگی می‌شود.
بیماری کرون می‌تواند هر بخشی از دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد، را تحت تأثیر قرار دهد. التهاب در بیماری کرون می‌تواند به تمامی لایه‌های دیواره روده نفوذ کند و به‌صورت نواحی پراکنده و غیرپیوسته در بخش‌های مختلف روده دیده شود. علائم کرون شامل اسهال، درد شکمی، کاهش وزن و گاهی انسداد روده است.
این دو بیماری از نظر محل التهاب، عمق التهاب، و نحوه گسترش آن تفاوت‌های اساسی دارند، که این امر باعث تفاوت در روش‌های درمانی و مدیریت هر کدام می‌شود.

علت دقیق بیماری‌های مزمن روده هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما اعتقاد بر این است که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و اختلالات سیستم ایمنی در بروز این بیماری‌ها نقش دارند. در بیماری‌های مزمن روده، سیستم ایمنی بدن به‌طور اشتباه به بافت‌های سالم دستگاه گوارش حمله می‌کند، که باعث التهاب مزمن در روده‌ها می‌شود. عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی، تغییرات در میکروبیوم روده و سایر عوامل خارجی می‌توانند باعث تحریک این پاسخ ایمنی نادرست شوند.

نقش ژنتیک در بیماری‌های مزمن روده

تحقیقات نشان می‌دهد که ژنتیک نقش مهمی در بروز بیماری‌های مزمن روده دارد. اگر یکی از اعضای خانواده به IBD مبتلا باشد، احتمال بروز بیماری در سایر اعضای خانواده نیز افزایش می‌یابد. برخی جهش‌های ژنتیکی با افزایش خطر ابتلا به بیماری کرون و کولیت اولسراتیو مرتبط هستند. این جهش‌ها ممکن است در عملکرد سیستم ایمنی اختلال ایجاد کرده و باعث شوند که بدن به اشتباه بافت‌های روده را به عنوان عامل بیگانه تشخیص دهد و به آن‌ها حمله کند.

عوامل محیطی مؤثر بر بروز این بیماری‌ها

عوامل محیطی نیز در بروز التهابات روده‌ای نقش قابل‌توجهی دارند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:
مصرف غذاهای فرآوری‌شده، غذاهای پرچرب و مواد غذایی با محتوای قند بالا
سیگار کشیدن به‌ویژه در بیماری کرون
آلودگی هوا
استرس مزمن
مصرف برخی داروها مانند آنتی بیوتیک ها و ضد التهاب‌های غیراستروئیدی (NSAIDs) ممکن است باعث مختل شدن تعادل میکروبیوم روده شود.

در ابتدا بیمار سابقه بیمار را چک می کند و برای تشخیص دقیق ممکن است انجام برخی تست ها لازم باشد:

آزمایش خون و التهابات بدن

آزمایش خون برای بررسی میزان التهاب و علائم کم‌خونی یا عفونت انجام می‌شود. برخی از شاخص‌های مهم در این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:
CRP (پروتئین واکنشی C): افزایش سطح این پروتئین نشان‌دهنده وجود التهاب در بدن است.
ESR (سرعت رسوب گلبول‌های قرمز): این آزمایش نیز میزان التهاب را مشخص می‌کند.
فریتین و هموگلوبین: بررسی کم‌خونی که اغلب به‌دلیل خونریزی‌های داخلی یا سوء تغذیه رخ می‌دهد.

آزمایش مدفوع

آزمایش مدفوع برای بررسی وجود خون مخفی، عفونت‌ها، و میزان التهاب در روده‌ها از طریق پروتئین‌هایی مانند کالپروتکتین و لاکتوفرین انجام می‌شود. این شاخص‌ها به تشخیص التهاب و تفکیک بین عفونت و بیماری‌های التهابی کمک می‌کنند.

تصویربرداری (ام آر آی و سی تی اسکن)

MRI و CT اسکن از روش‌های غیرتهاجمی تصویربرداری هستند که به پزشک امکان می‌دهند تا نواحی ملتهب، انسدادها، یا عوارض احتمالی مانند فیستول‌ها را در روده‌ها مشاهده کند. این روش‌ها برای ارزیابی شدت بیماری و برنامه‌ریزی درمان مؤثرند.

اهمیت کولونوسکوپی و اندوسکوپی

کولونوسکوپی و اندوسکوپی ابزارهای حیاتی در تشخیص بیماری‌های التهابی روده هستند. این تست ها به پزشک این امکان را می‌دهند تا به‌طور مستقیم دیواره‌های داخلی روده را مشاهده کرده و التهاب یا آسیب‌های ناشی از بیماری را شناسایی کند.

بیوپسی

در صورت مشاهده التهاب یا زخم در کولونوسکوپی یا اندوسکوپی، پزشک ممکن است نمونه‌برداری (بیوپسی) از بافت آسیب‌دیده را برای بررسی دقیق‌تر التهاب، نوع بیماری و تعیین شدت آن انجام دهد.
این مجموعه از آزمایش‌ها و روش‌های تشخیصی به پزشک کمک می‌کند تا بیماری التهابی روده را تشخیص داده و بر اساس آن بهترین روش درمانی را برای بیمار انتخاب کند.

درمان التهابات روده‌ای هدف اصلی‌ آن کنترل التهاب، کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. درمان‌ها معمولاً بر پایه شدت بیماری، محل التهاب و پاسخ بدن به درمان تنظیم می‌شوند. روش‌های درمانی متنوعی از داروها تا جراحی و تغییرات در سبک زندگی برای این بیماران وجود دارد. در زیر به انواع روش‌های درمانی رایج پرداخته شده است:

درمان های دارویی

داروهای مختلفی برای کنترل التهاب و کاهش علائم التهابات روده‌ای به کار می‌روند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
داروهای ضد التهابی (آمینوسالیسیلات‌ها): این داروها مانند مسالامین برای کاهش التهاب در کولیت اولسراتیو استفاده می‌شوند.
کورتیکواستروئیدها: برای کاهش سریع التهاب در دوره‌های حاد بیماری استفاده می‌شوند. این داروها معمولاً به‌صورت کوتاه‌مدت به کار می‌روند زیرا عوارض جانبی شدیدی دارند.
سرکوب‌کننده‌های سیستم ایمنی (ایمونومدولاتورها): داروهایی مانند آزاتیوپرین و متوترکسات به کاهش فعالیت سیستم ایمنی و جلوگیری از حمله به بافت‌های روده کمک می‌کنند. این داروها به‌ویژه برای کنترل بیماری‌های طولانی‌مدت مفید هستند.
بیولوژیک‌تراپی: این دسته از داروها، پروتئین‌های خاصی که باعث التهاب می‌شوند را هدف قرار می‌دهند. بیولوژیک‌تراپی‌ها شامل آنتی‌تی‌ان‌اف (مانند اینفلیکسیماب) هستند که برای بیماری‌های شدید یا مقاوم به درمان استفاده می‌شوند.

درمان های تغذیه ای

رژیم غذایی مناسب و متعادل می‌تواند به مدیریت علائم و بهبود وضعیت بیمار کمک کند. در برخی موارد، تغذیه از طریق لوله یا تزریقی به‌عنوان درمان مکمل برای کاهش التهاب و استراحت دادن به روده‌ها به کار می‌رود.
پرهیز از غذاهای محرک: بیماران مبتلا به IBD باید از مصرف غذاهای چرب، فیبردار و تحریک‌کننده مانند فلفل و الکل اجتناب کنند.
رژیم‌های مایع و کم‌فیبر: در دوره‌های حاد بیماری، رژیم غذایی شامل غذاهای مایع و کم‌فیبر توصیه می‌شود تا از تحریک بیشتر روده‌ها جلوگیری شود.

نقش پروبیوتیک‌ها و مکمل‌ها در بهبود

پروبیوتیک‌ها می‌توانند به بهبود تعادل باکتری‌های روده کمک کرده و التهاب را کاهش دهند. استفاده از مکمل‌های تغذیه‌ای مانند ویتامین D، آهن، و امگا-۳ نیز ممکن است به بهبود علائم بیماری و جلوگیری از کمبودهای تغذیه‌ای کمک کند.

عمل جراحی

در مواردی که داروها و سایر روش‌های درمانی مؤثر نباشند، عمل جراحی ضروری می‌شود. نوع جراحی به شدت و محل بیماری بستگی دارد:
کولکتومی (برداشتن کولون): برای بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو که به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند، برداشتن کامل یا بخشی از کولون ضروری است.
رزکسیون روده: در بیماری کرون، بخشی از روده که به شدت آسیب‌دیده است ممکن است نیاز به برداشتن داشته باشد. در برخی موارد، جراحی برای رفع انسداد یا فیستول‌ها انجام می‌شود.

تغییرات سبک زندگی و مدیریت استرس

مدیریت استرس و تغییرات در سبک زندگی نقش مهمی در کاهش شدت علائم دارد. بیماران باید به تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا و تمرینات آرامش‌بخش روی آورند. فعالیت بدنی منظم و خواب کافی نیز برای بهبود وضعیت جسمانی و روحی مفید است.

درمان بیماری‌های التهابی روده نیازمند رویکردی چندجانبه است که شامل داروها، تغذیه مناسب، ورزش منظم و در برخی موارد، جراحی می‌شود. کنترل التهاب، بهبود علائم و جلوگیری از عود بیماری با استفاده از داروهای مناسب و پیگیری‌های مداوم امکان‌پذیر است. همچنین، تغییرات در سبک زندگی مانند رعایت رژیم غذایی خاص و فعالیت‌های ورزشی منظم می‌تواند نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران داشته باشد. با مدیریت صحیح و مراقبت‌های منظم، بسیاری از بیماران می‌توانند با این بیماری‌ها زندگی کنند و از عوارض جدی آن‌ها جلوگیری کنند. اگر شما قصد مشاوره از خانم دکتر ندا رئیسی فوق تخصص گوارش کودکان را دارید می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت اقدام نمایید.